– Зачыні акно, камароў напускаеш! – хвалюецца бабуля. Я слухаюся і імчу на кухню есці пышкі і піць кісель. А потым хаджу хвосцікам за бабуляй і дапамагаю ёй карміць курэй, свіней і сабаку Барсіка.

Вось гэта мой дом. Хата ў вёсцы Чаропкі, дзе жывуць усяго восем сем'яў.

І я не ведаю, ці пабачу гэты дом зноў. І не толькі таму, што пасля смерці бабулі мама прадала хату, а новыя гаспадары так неахайна ставіліся да маёмасці, што выпадкова спалілі дом… Але і таму, што паехаць у Беларусь цяпер для мяне (і не для мяне адной) – справа небяспечная.

"Магчымасць вярнуцца – даражэйшая за магчымасць з'ехаць", – напісаў у Інстаграме адзін беларускі пісьменнік. I couldn't agree more.

Тут я яшчэ думаю пра тое, што ўкраінскія фільммэйкеры могуць паехаць дадому і здымаць там кіно, нягледзячы на жудасную небяспеку, якую нясе вайна. А беларускія фільммэйкеры не могуць вярнуцца ў нібыта мірную краіну. Як так? Што гэта за "кот Шродынгера"?..

Бянтэжыць і гэты разрыў паміж тымі, хто з'ехаў з Беларусі, і тымі, хто застаўся. Хочацца захаваць сувязь паміж беларусамі, дзе б яны ні апынуліся. Хочацца, каб адлегласць нас аб'ядноўвала ў такі няпросты час. Пакуль адзіная магчымасць для "Паўночнага ззяння" не страціць "сувязь з рэчаіснасцю", то-бок з тымі, хто ў Беларусі, – гэта працягваць рабіць кінафестываль, хаця бы ў анлайне. І трансляваць вам, беларусы на радзіме і беларусы замежжа, што мы ўсе – дарога і мэта ў нас адна.

Часам тэлефаную маме і кажу:

– Мам, пакажы мне мае кніжкі, я сумую па сваіх кніжках.

Мама смяецца, кажа, што я дзіўная, але паліцу з кніжкамі паказвае. І я гляджу на томікі вершаў Барадуліна, Бураўкіна і "Чарнобыльскай малітвы" Святланы Алексіевіч – усе з аўтографамі, – першы зборнік вершаў Вальжыны Морт, кніжку Паўла Сцяцко "Культура мовы", якая некалі адкрыла мне вочы на тое, чаму ў беларускай мове ўсё акурат так, а не інакш. Гартаю вачыма старонкі зборнікаў вершаў Цёткі і п'есаў Уршулі Радзівіл.

Немагчымасць дакрануцца да кніжак, абняць маму і тату, паказаць фільмы "Ззяння" ў менскіх кінатэатрах – пакутлівае выпрабаванне. Не думала, што для мяне, як для жанчыны з ментальнасцю вандроўніцы, магчымасць вярнуцца дадому будзе такой важнай. Зразумела я гэта толькі тады, калі магчымасць знікла.

Якраз таму, што адчуванне дому і ўнутранай бяспекі хочацца захаваць, якраз таму, што павінна ж быць у жыцці хоць нешта нязменнае і надзейнае, мы працягваем праводзіць кінафестываль "Паўночнае ззянне". Таму што гэта такі наш дом на колах, міні-бус, які мы ўжо неяк абжылі, абставілі вінтажнай мэбляй і посудам з мумікамі ды транспартавалі ў геаграфічна больш бяспечнае месца. Спадзяёмся, часова. І пачуваемся мы тут, сапраўды, як дома. Што гэта? Унутраная эміграцыя ці здаровая спроба выжыць у нездаровых абставінах?

"Кожны чалавек носіць сваё неба з сабою", як пісаў Уладзімір Караткевіч. Разбегліся мы па свеце, кожны і кожная цяпер носім свае дамы з сабою.

У міні-буса пад назвай "Паўночнае ззянне" ёсць колы, а таму ў любую хвіліну ён можа крануцца з месца і рушыць у кірунку дому.

Мы пастаянна ў руху па дарозе дадому. Доўгая дарога дадому. Імбрычак, галавешка, шуфлядка, сланечнік, шыпшына, вейкі, ложак, зэдлік, завіруха, лістапад. Жыццё – гэта спрадвечная дарога дадому, шлях да сябе, да сваёй ідэнтычнасці, шлях душы. Гэта дарога для смелых. Дарога – гэта мы. У дарозе – як дома.

Маніфест з нагоды 8-га фестывалю кіно "Паўночнае ззянне" — ЯК ДОМА

Заснавальніца і дырэктарка
кінафестывалю «Паўночнае ззянне»

Воля Чайкоўская